Met het project WIJWATER streeft de stad Genk naar een omslag in ruimtegebruik in het verstedelijkte valleigebied van de Stiemervallei. Ze wil de natuurlijke vallei- en waterdynamiek herstellen via een concreet onthardingsproject in de tuinwijk Waterschei-Noord. De ontharding wordt hier ingezet als een mogelijk middel om het watersysteem te herdenken, via SUDS (Sustainable Urban Drainage Systems) dat decentrale maatregelen en natuurlijke oplossingen zijn die waterinfiltratie en ecosysteemdiensten maximaliseren en zo bijdragen tot een veerkrachtige en klimaatbestendige stad. WIJWATER kiest bewust voor samenwerking met inwoners en diverse belanghebbenden.
Locatie (stad/gemeente/regio) | Genk |
Projectindiener | Stad Genk |
Samenwerking tussen | Stad Genk, provincie Limburg, Fluvius, Aquafin, Bekkensecretariaat van de Demer, VMM |
Type initiatiefnemer | Lokale overheid |
Terreinfunctie bij aanvang | Sport- en speelterrein; parking; privédomein |
Finale terreinfunctie | Park |
Indicatieve oppervlakte ontharding (in m²) | 1000,00 |
Geraamde kostprijs (in €): | 250 000,00 |
Startjaar | 2019 |
Projectperiode | 4,5 jaar (tot 12/2024) |
Status | Bijna afgerond |
Projectoproep | Proeftuinen II |
Subsidiebelofte (in €): | 187 500,00 |
Gebruikte methodes | Verhogen infiltratiecapaciteit door wadi's, poel, terras, watertuin... |
Website project | https://www.genk.be/project-waterrijk-waterschei |
De tuinwijk Waterschei Noord wordt als pilootproject gezien in Genk om alle wijken in de Stiemervallei klimaatrobuust te maken. De wijk bestaat uit 376 woningen en is 27,5 ha groot. Door het openbaar domein te ontharden (pleintjes, parkings, voetpaden, wegen...) krijgt hemelwater opnieuw de kans om te infiltreren. Dit lost de problematiek op van het verouderde rioleringsstelsel dat samenkomt op 1 punt en van het rioolwater dat daar via een overloop terechtkomt in de Stiemer bij matige en hevige neerslag. In totaal zijn zo’n er 35 overstortplaatsen in de Stiemervallei. Dit pilootproject is een voorbeeld voor de andere plaatsen/wijken. De Stiemer mondt uit in de Demer waardoor het vervuild water ook in deze waterloop terechtkomt met de negatieve gevolgen erbij. Door minder snel hemelwater af te voeren, droogt de wijk ook minder snel uit. De natuurlijke vallei- en waterdynamiek wordt hersteld door SUDS ( Sustainable Urban Drainage System) te gebruiken. Dit zet in op kleinschalige, gedecentraliseerde, natuurlijke oplossingen voor waterinfiltratie i.p.v. technische oplossingen als gescheiden riolering en buffercapaciteiten die vaak een hoge kost met zich meedragen. Voorbeelden van SUDS zijn: groendaken, wadi’s, verlaagde bermen, parken en plantenbakken, permeabele stroken, bovengrondse afvoeren... Verschillende SUDS worden gedemonstreerd en uitgetest in deze wijk. Daarna wordt het project gemonitord om de effectieve impact op het watersysteem te kennen. Het doel is om de SUDS-strategie op te schalen als antwoord op de governance-financieringsuitdagingen bij integraal waterbeheer.
Het project kaderde in een breder programma van de herontwikkeling van de Stiemervallei, Limburgse vijvergebied van De Wijers en het Demerbekken, het Europese H2020 project Connecting Nature rond nature based solutions en Urban Water Agenda 2030 initiatief van de Europese Commissie.
Het project heet ‘SUDS and SODA’. De SUDS zijn hierboven uitgelegd. SODA staat voor Stakeholder-Oriented Development Approach. Er wordt dus hard ingezet op participatie in dit project. Ook het burgerpanel ‘Vrienden van de Stiemer’ van het bredere programma werd geraadpleegd. Hier een overzicht:
- Er werd een living lab georganiseerd. Via deze proefopstelling en creatieve, educatieve methodieken werd bij de bewoners het belang van water in hun wijk getoond. Hiervoor werd een deel van het basketpleintje onthard. De ontharde ruimte werd ingevuld en uitgevoerd in samenspraak met de buurt (vb. moestuin, kruidenbakken, bessenplantsoen, picknickplek…). Met de verwijderde klinkers werd er een pergolastructuur gebouwd. Dwars op de pergola is een ‘watertafel’ met een waterdoorlatende bovenkant en een dubbele bodem als opvang. Zo wordt aangetoond hoeveel water er kan infiltreren in een ontharde oppervlakte met de grootte van een tafel.
- Naast de overtuigende waarde van het living lab werd er ingezet op informeren, sensibiliseren en activeren van de bewoners om hun eigen terrein te beginnen ontharden. De individuele begeleiding om een SUDS op privédomein aan te leggen werd uitbesteed. Met verschillende invalshoeken (inspelen op de financiële winst, de klimaatverandering, de persoonlijke impact op de vervuiling in de Stiemerbeek, hun zorg/trots voor hun tuin…) bij huisbezoeken werden 16 geïnteresseerde burgers gevonden. Hierbij werd gebruik gemaakt van visueel materiaal van de verschillende mogelijke ingrepen. Na een 2de huisbezoek door een wijkmanager en iemand met technische kennis van Waterland vzw bleven 15 geïnteresseerde over. Zij werden uitgenodigd op een collectief moment waarna uiteindelijk 6 kandidaten effectief een ingreep wilden uitvoeren of dat al deden. Op dit infomoment werden de WATERDEALS ook voorgesteld, waarbij stad Genk financiële ondersteuning biedt of helpt met het contacteren/aanstellen van een aannemer voor ingrepen op privéterrein, als de persoon ambassadeur wordt door de ingreep kenbaar te maken en vragen van buurtbewoners te beantwoorden.
- De leerlessen uit dit traject werden meegenomen om SUDS te introduceren in andere wijken van Genk, zo is er tijdens de 1ste fase een overzicht gemaakt van het watersysteem in de wijk, de institutionele uitdagingen en de kijk op water van de burger.
- Voor de ontharding op publiek domein wordt er gewerkt met een co-creatieve aanpak waarin de inwoners als partners worden beschouwd en helpen het project vorm te geven. De specifieke plaatsen waar wordt onthard zijn gekozen en ontworpen (rekening houdend met de functie: recreatie, ontmoeten, biodiversiteit…) in samenwerking met de partners en de buurtbewoners. Er wordt onderzocht of de buurtbewoners mee de ontharde delen willen helpen beheren.
Na een terreinbezoek met de belanghebbenden werden er 7 potentiële locaties gekozen. Hiervoor werd een voorontwerp gemaakt en door de architectuurstudenten van UHasselt visuele voorstellen gemaakt en in een waterwandeling gegoten. Door een herfinanciering van het project wordt de aanpak 4 van deze locaties (3000 m²) gefinancierd door een lokaal pact (VMM) en opgevolgd door Aquafin. Het gaat om het waterpark, waterplein, waterstraat en retrofit straat. De realisatie van deze terreinen valt echter buiten de projectperiode. Doordat dit nu door het lokaal pact wordt gefinancierd, kon er meer budget gaan naar de ontzorging/begeleiding van de private eigenaars. Om de doelstelling van 1000 m² toch te realiseren, worden er binnen het project 2 locaties onthard: de locatie rond de living lab en een voormalige bushaven/illegale parking in de Schoolstraat. Hiervoor worden telkens aparte participatiemomenten georganiseerd. Eind 2020 werd het projectonderdeel Tuinen van Waterschei geselecteerd als 1 van de 3 winnende projecten van de oproep stadsvernieuwingsprojecten van de Vlaamse overheid.
Hier een overzicht van de 7 potentiële locaties (1.22 MB) "pdf" en de waterwandeling (5.02 MB) "pdf" van de studenten van UHasselt.