Het voorkeursbesluit wordt voorbereid tijdens de onderzoeksfase. Het omvat de definitieve keuze voor één alternatief voor het complexe project. Wanneer de bevoegde overheid dit besluit goedkeurt, dan is dit alternatief definitief. Dit alternatief zal in de uitwerkingsfase verder uitgewerkt worden in functie van het projectbesluit.
- Concretisering processtructuur in procesnota
- Alternatievenonderzoeksnota
- Adviesverlening
- Participatie
- Afstemming verschillende onderzoeken
- Gunningswijze en inschatting benodigde middelen
- Synthesenota en voorontwerp voorkeursbesluit
- Overheid bevoegd voor (ontwerp) voorkeursbesluit
- Ontwerp voorkeursbesluit
- Openbaar onderzoek
- Afspraken en overeenkomsten
- Voorkeursbesluit
- Rechtsgevolgen en verval
Het voorkeursbesluit wordt genomen bij de afronding van de onderzoeksfase en houdt de vaststelling in van een op strategisch niveau gekozen alternatief.
Dit is het eerste besluit waaraan bepaalde (rechts)gevolgen gekoppeld kunnen worden en dat betwist kan worden.
Procesmatig kan het aangewezen zijn om - in functie van de vertrechtering - een eerste voorkeursbesluit te nemen en dat bij verdere onderzoeken en vertrechtering een tweede voorkeursbesluit kan volgen. Op die wijze kan er tot één voorkeursalternatief gekomen worden.
Het projectteam bereidt het definitieve voorkeursbesluit voor en bezorgt dit aan de bevoegde overheid.
Het is de bevoegde overheid (de Vlaamse Regering, de provincieraad of de gemeenteraad) die het voorkeursbesluit vast stelt.
Als er in de loop van het proces een passende beoordeling werd gemaakt, zal deze overheid het voorkeursbesluit pas definitief vaststellen, als ze zekerheid heeft dat het voorkeursbesluit niet zal leiden tot een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van de speciale beschermingszone in kwestie.
Ondanks negatieve conclusies van de passende beoordeling, mag de bevoegde overheid het voorkeursbesluit toch definitief vaststellen als er voor de natuurlijke kenmerken van de speciale beschermingszone geen minder schadelijke alternatieve oplossingen zijn en het project om dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard, toch moet worden gerealiseerd. In dat geval moeten alle nodige compenserende maatregelen genomen worden.
Het definitief vastgestelde voorkeursbesluit zal dezelfde indeling hebben als het ontwerp van voorkeursbesluit.
Aldus bevat een voorkeursbesluit:
Geef een motivering waarom het initiatief tot complex project in aanmerking komt voor de procedure die het decreet van 25 april 2014 betreffende de complexe projecten voorziet.
Hou hierbij rekening met de verschillende aspecten die er samen voor zorgen dat een project als een complex project wordt beschouwd.
Geef duidelijk weer welk alternatief op strategisch niveau je gekozen hebt.
Motiveer helder waarom voor dit alternatief gekozen werd. Maak meteen ook duidelijk waarom de andere oplossingen niet geselecteerd werden. Bij de onderbouwing staan de effecten uit de diverse studies centraal.
Maak duidelijk waarom de overheid die het voorkeursbesluit vaststelt, bevoegd is om dit te doen.
Het is van belang om in het voorkeursbesluit een duidelijke link te leggen met al de gevoerde onderzoeken, dus niet alleen het goedgekeurde MER.
Deze onderzoeken vormen mee de basis van de inhoud van het voorkeursbesluit. Formuleer helder op welke wijze er is omgegaan met de resultaten van de onderzoeken . Indien er wordt afgeweken van de conclusies of bepalingen van een bepaald (deel)onderzoek is het noodzakelijk hiervoor een argumentatie aan te geven. Neem in het voorkeursbesluit ook een verklaring op die aangeeft hoe milieuoverwegingen in het voorkeursbesluit geïntegreerd werden.
Geef ook aan hoe werd omgegaan met de adviezen van de verschillende adviesinstanties en de opmerkingen en bezwarendie zijn ingediend.
Geef het voorkeursalternatief ruimtelijk weer.
Dit kan op een grafisch plan of door een tekstuele omschrijving.
Het plan geeft de grote lijnen aan van de keuze. Het kan bijvoorbeeld gaan om een tracé op hoofdlijnen, een vlekkenplan met gebiedsbestemmingen, … Het plan is zo uitgewerkt dat de locatie relatief duidelijk wordt weergegeven, maar wordt in deze fase doorgaans niet op kadasterniveau uitgewerkt.
Doorgaans zullen ook geen gedetailleerde stedenbouwkundige voorschriften worden toegevoegd.
Probeer de voorziene ruimte in de mate van het mogelijke vrij te houden, zodat tijdens de uitwerkingsfase zich geen andere ontwikkelingen voordoen. Dit wil niet zeggen dat de rechten van de burgers ondoordacht beknot mogen worden.
Probeer af te bakenen welke gebiedsreservering echt noodzakelijk is, en welke plaatsen nog ter discussie staan.
Let op: als met het voorkeursbesluit bepaalde beperkingen opgelegd worden ten aanzien van de rechten die de burger uit de huidige bestemmingsvoorschriften kan putten, zal je dit uitdrukkelijk moeten aangeven, en in voorkomend geval motiveren.
Dit zal trouwens ook aangegeven moeten zijn bij het ontwerp van voorkeursbesluit, zodat deze derden hiervan reeds kennis hadden op het ogenblik van het openbaar onderzoek.
Kader het gekozen alternatief in de geldende, relevante beleidsplannen.
Bij afwijkingen van ruimtelijke beleidsplannen, van het richtinggevende en bindende gedeelte van ruimtelijke structuurplannen of van voorschriften van plannen van aanleg en van ruimtelijke uitvoeringsplannen moet aangegeven worden hoe van deze plannen werd afgeweken en waarom die afwijking wenselijk wordt geacht.
Het betreft hier een afwijking, het eigenlijke beleidsplan/structuurplan/plan van aanleg wordt hierdoor niet gewijzigd.
Bij afwijkingen van bindende bepalingen van een ruimtelijk structuurplan van een hoger bestuursniveau of van de voorschriften van plannen van aanleg en van ruimtelijke uitvoeringsplannen van een hoger bestuursniveau, zal dit hogere bestuursniveau schriftelijk moeten instemmen met de afwijking.
Het actieprogramma is een duidelijk onderscheiden onderdeel van het voorkeursbesluit. Het actieprogramma gaat in detail in op een reeks van acties en maatregelen die noodzakelijk zijn om het alternatief te realiseren. Vaak zullen deze acties en maatregelen afkomstig zijn uit de verschillende studies die gebeurd zijn ter voorbereiding van het voorkeursbesluit. Het kan gaan om de realisatie van milderende maatregelen uit het milieueffectenrapport (bijvoorbeeld het organiseren van een grondenbank ifv de grondverwerving), om monitoring van effecten of aspecten van flankerend beleid (een subsidieregeling voor geluidsisolatie voor woningen nabij een nieuwe infrastructuur). Het actieprogramma kadert de realisatie van het complex project in een breder geïntegreerd kader met aandacht voor de doelgroepen die beïnvloed worden door de realisatie van het project.
Maak een opsomming van alle maatregelen die noodzakelijk zijn voor het goed functioneren van het project:
- milderende maatregelen uit de milieu- en andere onderzoeken om de effecten van de realisatie van het project en het gerealiseerde project zelf te verzachten;
- een flankerend beleid om de impact van het project voor specifieke doelgroepen te verkleinen of te compenseren;
- maatregelen die ervoor zorgen dat het project beter past in de omgeving;
- monitoring om goed zicht te krijgen op huidige kwaliteit en knelpunten in projectgebied.
Het voorkeursbesluit vormt de basis voor de verdere uitwerking van het project.
In de uitwerkingsfase wordt het voorkeursbesluit verder geconcretiseerd tot het niveau van een realiseerbaar project, met inbegrip van alle bijhorende flankerende maatregelen die vereist zijn bij de realisatie van het project.
Een voorkeursbesluit kan verschillende rechtsgevolgen met zich mee brengen. Het gaat hierbij om:
- de mogelijkheid om een bouwverbod of bouwbeperkingen op te leggen, dit verbod of deze beperkingen worden aangeduid op het grafisch plan;
- de mogelijkheid een vergunning, machtiging of toestemming te weigeren als de aanvraag onverenigbaar is met het voorkeursbesluit;
- de mogelijkheid instanties of personen aan te duiden die gemachtigd zijn om het gebied te betreden om alle nodige vaststellingen te verrichten en alle nodige onderzoeken uit te voeren;
- een recht van voorkoop te vestigen en uit te oefenen bij de verkoop van een onroerend goed dat ligt in de gebieden die afgebakend zijn;
- de onmogelijkheid om na de inwerkingtreding van het voorkeursbesluit bepaalde besluiten tot bescherming te nemen als deze bescherming de realisatie van het voorkeursbesluit kennelijk in het gedrang brengt.
Een aantal van deze rechtsgevolgen gelden op basis van het decreet.
De verwerving van onroerende goederen door onteigening ten algemenen nutte, gebeurt via de bepalingen van het Onteigeningsdecreet. Het is zaak tijdig in de procedure complexe projecten de noodzakelijke stappen uit het Onteigeningsdecreet af te stemmen met de formele stappen van complexe projecten.
Andere rechtsgevolgen zullen uitdrukkelijk in het voorkeursbesluit vermeld moeten worden. Het gaat hier over:
- het opleggen van een een bouwverbod of bouwbeperkingen,
- het aanwijzen van instanties of personen die het gebied dat door het voorkeursalternatief wordt bestreken, mogen betreden om de nodige vaststellingen te verrichten en onderzoeken uit te voeren,
- het instellen van een recht van voorkoop
Ga na welke instrumenten nuttig kunnen zijn om het complexe project tot een goed einde te brengen. Vermeld deze instrumenten duidelijk in het voorkeursbesluit.
Bij het gebruik van de instrumenten van het decreet landinrichting wordt de ‘systematiek’ van het decreet betreffende complexe projecten gevolgd. Dit houdt in dat de bevoegde overheid volgens het decreet complexe projecten beslist over het betrokken instrument, en dus niet (noodzakelijk) de overheid bepaald in het decreet betreffende de landinrichting. Uiteraard is het nodig dat de Vlaamse Landmaatschappij, wordt betrokken en wordt geconsulteerd als adviesinstantie. Ook de inrichtingsnota, voorgeschreven door het decreet betreffende de landinrichting in functie van het inzetten van een instrument, is nodig. De inhoud van die inrichtingsnota wordt bepaald in het decreet betreffende de landinrichting.
Hoewel het decretaal niet verplicht is, is het meer dan aangewezen om in het voorkeursbesluit, in de procesnota of in een ander document ook in te gaan volgende aspecten:
- Een strategie hoe zal worden omgaan met voortschrijdend inzichten en leemten in de kennis
- De beschrijving van de maatschappelijke kosten en baten van dit project
- In voorkomend geval de resultaten van de marktverkenning en de PPS-meerwaardescan
- De beschrijving van het gevoerde proces- en participatietraject
Procesmatige afspraken hoef je niet expliciet te vermelden in het voorkeursbesluit. Het volstaat te verwijzen naar de procesnota.
- De eerste afspraken wat betreft de uitwerkingsfase
Maak hierbij al een melding van de nodige procesmiddelen.
Geef zo mogelijk ook al aan welke instrumenten je eventueel zal inzetten of zal trachten in te zetten ter uitvoering van het voorkeursbesluit. Het kan daarbij gaan om instrumenten vanuit de ruimtelijke ordening, financiële instrumenten, …
Ten opzichte van het ontwerp van voorkeursbesluit kunnen slechts wijzigingen worden aangebracht die zijn gebaseerd op of voortvloeien uit de inspraakreacties of opmerkingen, geformuleerd tijdens het openbaar onderzoek of de grensoverschrijdende consultatie. Het gaat met andere woorden om wijzigingen die volgen uit het openbaar onderzoek en binnen de grenzen blijven van de in de onderzoeksfase onderzochte alternatieven.
De bevoegde overheid zal moeten oordelen of ze, ingevolge de wijzigingen die worden aangebracht, al dan niet een nieuw openbaar onderzoek moet organiseren dan wel of andere processtappen hernomen moeten worden.
Een nieuw openbaar onderzoek is zeker nodig als de belangen van derden in het gedrang komen door de wijziging.
Soms zal op een startbeslissing geen voorkeursbesluit volgen. Dat kan het geval zijn als de onderzoeken niet tot een eenduidig resultaat leiden en ook bijkomende onderzoeken geen gedragen oplossing bieden. Misschien moeten op zo’n moment de initiële doelstellingen worden geëvalueerd?
Mogelijks kan beslist worden om (nog) geen besluit te nemen bijvoorbeeld omdat dit op dat moment nog (politiek) niet aangewezen is. In dat geval kan het proces eventueel worden verdergezet op een moment dat er wel (politieke) bereidheid is daartoe, al dan niet na bijkomende acties zoals onderzoeken.
In het uitzonderlijke geval dat een bevoegde overheid zich totaal niet langer kan scharen achter het naar voor geschoven strategisch alternatief, zal er geen voorkeursbesluit volgen. In dit geval kan de initiatiefnemer ervoor opteren om de “reguliere” sequentiële procedures te volgen.
Het definitief vastgestelde voorkeursbesluit moet bekendgemaakt worden.
Deze bekendmaking gebeurt op de volgende vijf manieren:
1. door een publicatie op de volgende websites:
i) de website van de bevoegde overheid,
ii) de website van de betrokken gemeenten,
iii) de website complexe projecten,
iv) de website die specifiek voor het project in kwestie is ontwikkeld,
2. in voorkomend geval, door een publicatie in ten minste drie dagbladen,
3. door een publicatie in het Belgisch Staatsblad,
4. door een aanplakking van een affiche,
5. door een individuele kennisgeving.
Het besluit van 12 december 2014 tot uitvoering van het decreet van 25 april 2014 betreffende complexe projecten bevat nadere regels over deze wijzen van bekendmaking (artikel 41 tot en met 48). Niet alle wijzen van bekendmakingen gelden immers voor elk voorkeursbesluit.
Bovendien moet een kopie van het definitief vastgestelde voorkeursbesluit gestuurd wordt naar:
1. de Vlaamse Regering,
2. de provincies en de gemeenten waarvan het gebied door het voorkeursbesluit geheel of ten dele wordt bestreken,
3. de adviesinstanties.
Tien dagen na de bekendmaking van het voorkeursbesluit in het Belgisch Staatsblad treedt het voorkeursbesluit in werking.