Mijnbouw is de nieuwe ster van Latijns-­Amerika : Het Conga­project in Cajamarca

Auteurs: CATAPA vzw en Professor Ingrid Molderez (KU Leuven)

Keywords:  Externaliteiten, consumptiequota, milieuwetgeving, model van Solow, Catch­up effect

Versie : 1.1 (8/12/2015)

Inhoud :

• BBP
• Cajamarca
• Conga
• Bronnen
• Voorbeeldvragen

Peru maakt deel uit van de groep van landen die de voorbije tien jaar de hoogste groeicijfers ter  wereld  konden  voorleggen.  Tussen  2003  en  2013  bedroeg  de  jaarlijkse  gemiddelde toename van het BBP 6,4%. Een record werd opgetekend in 2008, met 9,8%. Het herstel was bliksemsnel met een groei van 8,8% in 2010 (IMF, 2013). Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) bestempelt Peru als de “nieuwe ster van Latijns­Amerika”.

De mijnsector genereert maar liefst de helft van de export (55% in 2013), goed voor USD 22,7  miljard.  Kolossale  investeringen,  met  een  geschatte  waarde  van  USD  60  miljard, worden  tussen  nu  en  2020  voorzien.  Peru  ontvangt  bovendien  de  meeste  directe buitenlandse investeringen (DBI) van het continent. China is de belangrijkste investeerder en tevens de belangrijkste bestemming voor de verkochte metalen, samen met de Verenigde Staten, beide goed voor 18% van het totaal in 2013. In 2013 werd echter een verlaging van 14% in de exportopbrengsten van de mijnbouwsector geregistreerd in vergelijking met 2012, als gevolg van de dalende koers van de internationale grondstoffenprijzen.

BBP

De laatste 10 jaar is Peru één van de snelst groeiende economieën. Tussen 2005 en 2014, was het groeitempo op jaarbasis 6,1%, in een  context  van lage inflatie (gemiddeld 2.9%). Een  gunstig  extern  economisch  klimaat,  voorzichtige  macro­economische  politiek  en structurele hervormingen in verschillende gebieden vormden samen een scenario van groei en lage inflatie.

Het  land  is  nu  in  een  moeizamere  periode  aanbeland  waarin  de  groei  afzwakte  in  2014 vanwege  nadelige  externe  condities;  een  afname  in  binnenlands  vertrouwen  en  minder investeringen. Nadelige weersomstandigheden benadeelden eveneens de visindustrie en de realisatie  van  een  publiek  investeringsprogramma.  Het  Bruto  Binnenlands  Product  en exporten daalden van 4,8% naar 1%. Desondanks bleef het groeipercentage in 2014 boven het regionale gemiddelde (2.4% versus 0.8%) en was de inflatie slechts iets meer dan het streefpercentage  voor  dat  jaar (3.2%).  Import  van  goederen  en  diensten  bedroeg  in  2014 24% van het BBP, export 22% en foreign direct investments waren nog 9,298,078,237 US dollar in 2013.

Voor 2015, werd verwacht dat de groei in Peru hetzelfde zou zijn als in 2014. Het land zou zich  geleidelijk  moeten  herstellen  naar  een  gemiddelde  van  4%  in  2016­2017.  Grote mijnbouwprojecten  worden  verwacht  van  start  te  gaan  in  de  komende  twee  of  drie  jaar. Bovendien,  zal  het  land  een  anticyclische  fiscaal  beleid  implementeren  ter  ondersteuning van  de  totale  vraag  en  de  toepassing  van  structurele  hervormingen  zal  het  blijvende vertrouwen van particuliere investeerders moeten kunnen verzekeren.

De  voornaamste  externe  uitdagingen  voor  economische  groei  zijn;  

1. Een  daling  van  de grondstoffenprijzen  gerelateerd  aan  een  economische  vertraging  in  China,  één  van  de belangrijkste handelspartners van Peru,
2. Een mogelijke periode van financiële instabiliteit, gekoppeld aan de verwachting van hogere rentetarieven in de Verenigde Staten.

Op  binnenlands  vlak  zijn  BBP­ramingen  kwetsbaar  voor  het  volgende:

1. Het  voorkomen van  ernstige  weersomstandigheden  zoals  El  Niño,
2. Vertragingen  in  de  uitvoering  van publieke  of  private  investeringsprogramma’s,  
3. Onzekerheid  rondom  presidentiele verkiezingen.

Laat ons inzoomen op de armste regio van Peru, de provincie Cajamarca om de Peruaanse economie verder te verkennen.

Cajamarca

In 1992 start Minera Yanacocha S.R.L. het gelijknamige mijnbouwproject Yanacocha nabij de stad Cajamarca, met een geplande levensduur van ongeveer 30 jaar. Minera Yanacocha is  een  joint­venture  van  het  Amerikaanse  bedrijf  Newmont  Mining,  de  Peruaanse onderneming  Compañía  de  Minas  Buenaventura,  het  Franse  staatsbedrijf  Bureau  de Recherches Géologiques et Minières en de private tak van de Wereldbank de International Finance Corporation.

Grafiek 1: De productiviteit van de vier grootste goudmijnen van Peru. Een goudmijn heeft een levensduur van tussen de 10 en de 30 jaar, afhankelijk van de hoeveelheid goudreserves die er in de grond aanwezig zijn.

De Yanacocha goudmijn, momenteel nog steeds operatief en goed voor een productie van meer dan 736 ton goud en daarmee een van de meest productieve goudmijnen ter wereld, kende  een  relatief  rustige  opstartperiode.  Door  de  stijgende  goudprijs,  stijgen  de winstmarges  van  het  bedrijf  exponentieel.  De  productiekost  blijft  echter  nagenoeg  een constante. 98,3 procent van de winst gaat naar het buitenland, 1,7% blijft in Peru. Dit geld gaat  grotendeels  naar  de regering. De  helft  van  het  geld  dat  in Peru  blijft,  is rechtstreeks bestemd voor de lokale gemeenschappen, hoewel het niet altijd duidelijk is hoe dit geld de lokale gemeenschappen bereikt. Het vrijhandelsakkoord tussen Peru/Colobia en Europa (uit 2010)  is  een  belangrijke  reden  voor  dit  gunstig  klimaat  voor  buitenlandse  investeerders (Mundial, 2015).

In tegenstelling tot het massale protest bij de geplande huidige uitbreiding Project Conga, waren  de  gemoederen  in  Cajamarca  stad  en  omgeving  in  het  begin  van  de  Jaren   ́90 bedaard. De hoop dat deze mijn, zoals herhaaldelijk beloofd, economische voorspoed zou brengen in deze verarmde streek hield de bevolking relatief kalm.

Negatieve  effecten  van  het  mijnbouwproject,  in  de  vorm  van  vervuiling  op  leefmilieu  en gezondheid toonden zich snel. In Cajamarca stapelde Yanacocha confict na conflict op. In 1994  waren  er  verschillende  landconflicten  en  rapporten  van  vervuiling  door  Yanacocha. Veel landconflicten in Cajamarca waren een gevolg  van de bewuste onteigeningsstrategie van het bedrijf. Tussen 1992 en 2000  kocht Yanacocha meer dan 11.000 hectaren grond voor  bij  benadering  5  miljoen  dollar.  Het  bedrijf  stimuleerde  de  ontmanteling  van  de traditionele  patronen  van  grondgebruik  en  de  opdeling  en  privatisering  van  gronden.  De nieuwe  privé­eigenaars  werden  onder  druk  gezet  om  hun  grond  te  verkopen,  met gedwongen  onteigening  door  de  staat  als  stok  achter  de  deur. Grondgebruikers  die  geen eigenaars  waren,  verloren  toegang  tot  de  gronden  die  hen  hielpen  om  in  hun levensonderhoud te voorzien. Zij kregen hiervoor geen compensatie. Tussen 1992 en 1996 stegen de grondprijzen rond de mijn met 600 procent. Tussen 1997 en 1998 waren er de eerste  schermutselingen  door  het  verlies  van  irrigatiekanalen  en  de  uitdroging  van bergmeren.  Kleine  bedrijven  en  zelfstandige  ondernemers  uit  de  streek kwamen  in  de problemen door de effecten  van de goudmijn op het ecologisch welzijn  van de  streek. Zo verdwenen de vissen uit de rivieren door vervuiling van het water, en ook de viskwekerijen uit de regio leden schade. In het dorp Granja Porcón kwamen er 36.700 forellen om nadat sedimenten  van  de  mijn  in  de  forelkwekerij  waren  gegleden.  Door  gebrek  aan  (schoon) water zijn ook de landbouwopbrengsten van de boeren achteruit gegaan en zien veehouders hun dieren ziek worden. De jobs voor 1660 werkkrachten (iets minder dan 2% van de totale actieve  bevolking)  tijdens  de  operatiefase  van  de  mijn  zorgde  niet  voor  de  gehoopte economische welvaart (Molina et al. 2008). Een triest 'hoogtepunt' in de geschiedenis van Yanacocha vond plaats in 2000. Een vrachtwagen afkomstig van de mijn lekte 151 kg kwik over een afstand van 43 kilometer van de weg. Meer dan 900 inwoners van de gemeenten Choropampa  en  San  Juan  werden  vergiftigd  en  kregen  te  kampen  met  nierpijn, ademhalingsproblemen, huidaandoeningen en verslechterd zicht (Zegarra, 2003).

Cajamarca behoort anno 2012, na twintig jaar van grootschalige mijnactiviteit, tot de armste regio ́s van het land. Uit cijfers (2009) van het Nationaal Instituut voor Statistieken blijkt dat 56% van de bevolking van Cajamarca in armoede leeft, ver boven het nationale gemiddelde van 34,8%. Sinds de komst van Yanacocha is de plek van de provincie Cajamarca op de nationale lijst van de Human Development Index gezakt van nummer 99, naar nummer 117, van de 194 provincies van Peru. Het percentage van kinderen met chronische ondervoeding is gestegen van 38.7% naar 42.8%. De mijnbouwsector was in 2012 goed voor 19.9% van het bbp op regionaal niveau, terwijl agricultuur goed was voor 19.3%.

Project Conga

Yanacocha S.R.L. heeft plannen voor uitbreiding van het mijnbouwproject door middel van het  project  Conga.  Het  gebied  van  Conga  bevindt  zich  ongeveer  73  kilometer  ten noordoosten  van  de  stad  Cajamarca.  Het  is  ongeveer  2000  hectaren  groot  en  ligt  tussen 3700  en  4262  meter  hoog,  in  een  kwetsbaar  ecosysteem  gekenmerkt  door  draslanden, bergmeren en meer dan 600 natuurlijke waterbronnen. Het project bestaat uit de exploitatie van Perol en Chailhuagón, twee minerale afzettingen ten oosten van de huidige Yanacocha-mijn die goud, zilver en koper bevatten. De ertsen zullen worden ontgonnen door middel van grootschalige  open  pit  mijnbouw.  Volgens  de  planning  van  Yanacocha  zou  het  Conga-project in productie moeten gaan eind 2014 of begin 2015. De exploitatie zou 19 jaar duren. De Conga­mijn zal bestaan uit twee gigantische groeves van bijna 2 km breed en 1 km diep. Daarnaast  komen  er  twee  storten  voor  afvalgesteente  van  respectievelijk  289  en  160 hectaren groot. Tailings, het giftige restproduct van het ontginningsproces, zullen tientallen meters  hoog  worden  opgestapeld  op  een  terrein  van  700  ha.  In  de  invloedzone  van  het Conga­project  is  98%  van  de  bevolking  voor  haar  levensonderhoud  afhankelijk  van landbouw en veeteelt (Claps, 2013). Meer dan 74.000 lokale mensen en 24.000 inwoners van de  stad Cajamarca worden bedreigd door een gebrek aan water  voor basisbehoeften als koken en hygiëne, en als water voor hun vee en gewassen...

Bronnen

Claps, L. (2013). Peru: El Marañón ­the environment, communities and rivers be dammed. LAB.

Kamphuis,  C.  (2012).  El  Derecho  y  la  Convergencia  del  Poder  Publico  y  el  Poder Empresarial:  La  Desposesíon  Campesina  y  la  Coercíon  Privatizada  en  el  Perú.  Revista Latinoamericana de Derecho Social, (15), 57­112.

Mundial,  B.  (2005).  Riqueza  y  sostenibilidad:  Dimensiones  sociales  y  ambientales  de  la minería en el Perú. Lima: Banco Mundial.

MOLINA ESCOBAR, J. O. R. G. E., CORONADO RAMIREZ, C. I., & RIVERA VILLAMIZAR, G. A. B. R. I. E. L. (2008). APROACH TO LOCAL ECONOMIC IMPACT BY GOLD MINING: MINEROS SA CASE OF STUDY. Boletín de Ciencias de la Tierra, (24), 19­-28.

Zegarra, P. M. A. (2003) LA CRISIS DEL QUILISH, LA AFIRMACION DE LOS DERECHOS CIUDADANOS Y LA CONSTRUCCION DE LA DEMOCRACIA.

Voorbeeldvragen

N.B. De volgende vragen zijn slechts bedoeld als hulp bij de voorbereiding en zijn dus niet bindend. De professor kan zijn/haar eigen vragen formuleren bij deze fiche, afgestemd op de inhoud van het college.

1. Het model van Solow wordt gebruikt om de economische groei in een land over een bepaalde  tijd  te  bestuderen,  met  als  doel  te  verklaren  waardoor  deze  groei  wordt veroorzaakt. Dit  kan  gebeuren  door  het  gebruik  van  meer  input,  een  toename  van productiviteit van de input gedurende de periode, of beiden.

1. Welke kritische bedenkingen kan je maken bij het model van Solow op basis van het artikel?
2. Welk  effect  zullen  de  kolossale  investeringen  in  de  mijnbouw  hebben  op  de  lange termijn economische groei? Illustreer met het groeimodel van Solow.
3. De mijnen hebben een beperkte levensduur. Hoe kan je dit tot uiting brengen in het groeimodel van Solow? Illustreer!

2.a  Reken de verwachte toename in investeringen en export door. Wat is de verwachte impact  op  het  BBP(via  het  Y=AE­model)?  In  welke  mate  is  het  BBP  een  goede indicator  voor  de  welvaart  van  een  land?  Welke  alternatieven  bestaan  er?  Welke meetproblemen voorzie je bij deze alternatieven? 

2.b. Idealiter, zullen in de toekomst grote uitdagingen de verwezenlijking van sterkere en meer duurzame economische groei en een verdere versterking van de verbanden tussen  groei  en  rechtvaardigheid  moeten  omvatten. Geef  enkele  mogelijke suggesties  die  de  Peruaanse  overheid  kan  doen  om  een  duurzame,  evenwichtige groei te bereiken?

3. Het IMF beschouwt Peru als de nieuwe ster van Latijns Amerika. Kan je hier spreken van een catch­up effect (http://www.businessdictionary.com/definition/catch­up­effect.html)?

4. De investeringen worden voornamelijk gerealiseerd door buitenlandse multinationals. Moet de overheid belastingvoordelen aan de lokale bevolking voorzien opdat er meer lokale  middelen  zouden  kunnen  worden  gegenereerd  via  spaargelden?  Geef  weer hoe spaargeld de lange termijn economische groei beïnvloedt.

5.  Ga  er  van  uit  dat  de  mijnbouw  aanleiding  geeft  tot  een  toename  van  de consumptiequote  van  de  lokale  bevolking.  Welk  effect  zal  die  stijging  van  de consumptiequote  hebben  op  de  consumptie  per  werknemer  op  de  lange  termijn  in Peru? Leg uit op basis van de golden rule.

6.  Verscherping van milieu­, en sociale wetgeving is niet éénvoudig voor de overheid in Peru.  Wanneer  de  mijnbouwmultinationals  uit  Peru  zullen  vertrekken,  zal  dit  een grote klap zijn voor de Peruaanse economie. Wat raad je de Peruaanse overheid aan te  doen  om  een  balans  te  kunnen  realiseren  tussen  economische  en  sociale belangen? Houd bij je advies rekening met de impact ervan op de economische groei op  lange  termijn?  Maak  gebruik  van  relevante  begrippen  uit  de  lange  termijn groeitheorie.

7.  Als je een balans opmaakt over de sociale, ecologische en economische gevolgen van  de  mijnbouw  in  Cajamarca  tot  hiertoe,  zou  je  dan  adviseren  om  de mijnbouwsector  in  de  regio  uit  te  breiden  (zoals  het  plan  is  met  Project  Conga)? 
Verklaar je antwoord?

8.  Externaliteiten. 

a. Tegelijk met de komst van mijnbedrijven, en de boom van de mijnbouwsector, is  een  daling  waarneembaar  in  de  opbrengsten  van  landbouwers  en  een daling  van  de  landbouwactiviteiten.  De  schade  aan  landbouwgronden  en grond-­  en  oppervlakte-water  blijft  nog  generaties  bestaan  nadat  alle mijnbouwactiviteiten zijn gestaakt. Benoem  enkele  externaliteiten  die  gepaard  gaan  met  dit  soort  grootschalige mijnbouwprojecten? 

b. Het Conga project is gelegen in enkele brongebieden die een belangrijke invloed hebben  op  de  voornaamste  rivieren  van  de  provincies  Celendín,  Cajamarca  en Bambamarca.  Het  project  zal  4  bergmeren  vernietigen,  de  meren  Mala  en  Perol moeten  plaatsmaken  voor  een  open­pit  mijn,  de  meren  Azul  en  Chica  worden afvalputten,  en  het  bergmeer  Chailhuagón  wordt  een  dijk.  Op  de  plaats  waar  de rivieren  Jadibamba  en  Toromacho  ontstaan  zal  toxisch  afval  worden  opgeslagen. 260 hectaren aan natuurlijke sponsen en 17200 hectaren aan graslanden zullen op die manier worden aangestast.

Het  mijnbedrijf  wil  deze  aantasting  van  de  watervoorziening  compenseren  door  de bouw van vier waterreservoirs, en stelt op die manier de watervoorziening van deze overwegend agrarische streek te verzekeren. Kan je enkele bedenkingen maken bij dit voorstel? Wat kan dit op termijn kosten aan de Peruaanse staat?