Periode | 01.12.2016 - 01.12.2019 |
Provincie | Limburg |
Gemeente | As, Beringen, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren, Genk, Maasmechelen, Zonhoven |
Aanvrager | Provincie Limburg en Stad Genk |
Subsidiebedrag | 300.000 euro |
Status | Lopend |
Situering en doelstellingen
Het Kolenspoor vormde jarenlang de ruggengraat van Midden-Limburg, door zeven steenkoolmijnen en de Ford-fabrieken met elkaar te verbinden. Na de mijnsluiting verdween de economische en landschappelijke logica achter het spoornet en werd het louter nog een aaneenschakeling van verschillende fragmenten, sites, functies,… zonder duidelijke of directe relaties. Vandaag wordt het Kolenspoor naar voor geschoven als een element dat mee vorm kan geven aan de transformatie van een regio die geconfronteerd wordt met de gevolgen van de sluiting van Ford Genk. Het doel is nu om deze onderbenutte spoorlijn terug in te zetten als katalysator om een gebiedsontwikkeling op gang te brengen die de grenzen van de individuele gemeente overstijgt.
Tijdens een aantal intensieve planningsprocessen groeide het besef over het potentieel van het spoor en de absolute nood aan samenwerking om win-winsituaties te vinden tussen de veelheid aan beleidsdoelstellingen, ambities en realisatietrajecten op de verschillende niveaus en in de verschillende sectoren. Daarop droeg de stad Genk, samen met de provincie Limburg, het Kolenspoor voor als strategisch project, met als doel een duidelijke overleg- en organisatiestructuur op te zetten die de samenwerking en afstemming van de talrijke actoren stimuleert, zodat realisatiegerichte trajecten kunnen afgelegd worden binnen één geïntegreerde totaalvisie.
Het strategisch project zet in op drie strategische krachtlijnen, namelijk het Kolenspoor als een innovatief mobiliteitsnetwerk, het Kolenspoor als een groen economisch netwerk en het Kolenspoor als een ruimte om te ontmoeten en te beleven. Om dit te kunnen waarmaken, moeten een aantal doelstellingen behaald worden:
- Het kolenspoor ruchtbaarheid geven en op de ambtelijke en politieke agenda’s plaatsen.
- Het kolenspoor zichtbaar en voelbaar maken door de bovenlokale structuur een menselijke schaal te geven via puntsgewijze ingrepen en experimenten op het veld.
- Het realiseren van kleinschalige interventies als katalysator voor een grootschaliger hefboomproject op regionaal niveau.
- Het positioneren van het kolenspoor in de strategische samenwerkingsverbanden rond gebiedsontwikkeling, energie en (circulaire) economie.
- Het draagvlak voor een gezamenlijk project vergroten door gedeelde winsten te benoemen.
- Het zoeken naar synergieën door lopende en geplande initiatieven op elkaar af te stemmen zodat één samenhangend project ontstaat.
- Het profileren en initiëren van het kolenspoor als netwerk van innovatie (energie, water en circulaire economie) door de realisatie van concrete projecten die letterlijk en figuurlijk aantakken op het spoor.
- Het verbeelden van het kolenspoor als drager van een energielandschap dat niet enkel binnen het stedenbouwkundig discours als voorbeeldproject aan naambekendheid wint.
- Het versnellen van lopende investeringsprojecten die verband houden met het kolenspoor.
- Het uitschrijven van een integraal verhaal dat via een wisselwerking tussen een top-down en een bottom-up benadering tot stand komt.
Resultaten
Tijdens het eerste half jaar van de projectperiode werd een globale visie gedefinieerd. Tijdens de tweede jaarhelft werd ingezet op het vormgeven van het aankoopdossier van de gronden die in het bezit zijn van de NMBS, het uitwerken van een gezamenlijke strategische toekomstagenda, het uitwerken van een gedragen werkwijze binnen het project en het afstemmen van het strategisch project met bestaande relevante trajecten en concrete projecten in functie van de toekomstvisie.
De NMBS wenst gronden op en langs het oostelijke bekken van het Kolenspoor te verkopen. Dit proces werd vanuit het strategisch project mee opgevolgd en gestuurd. Zo werd overleg geïnitieerd tussen de betrokken partijen en werd een samenwerkingsovereenkomst tussen deze drie partijen mee vorm gegeven. Samen met een ontwerp van de samenwerkingsovereenkomst, was er het engagement van alle betrokken partijen om de gronden die te koop zullen worden aangeboden, te ontwikkelen vanuit de strategische krachtlijnen zoals gedefinieerd binnen het strategisch project. De provincie was daarbij bereid om het Kolenspoor aan te kopen. Ze wil zo de eigenlijke bedding ontwikkelen en een regierol opnemen in de verdere ontwikkeling van het Kolenspoor.
Om te vermijden dat het Kolenspoor versnipperd geraakt of vanuit één bepaalde sector wordt ontwikkeld, wil men de historische kans grijpen om van het Kolenspoor een motor en ruggengraat van regionale ontwikkeling te maken. Hiervoor wil men een gezamenlijke strategische toekomstagenda voor regionale gebiedsontwikkeling opmaken, wat een langetermijn engagement tussen verschillende disciplines inhoudt. Daarnaast wordt gewerkt aan het ontwikkelen van eensgezindheid over de visie en de bijhorende strategische krachtlijnen. De visie en strategische krachtlijnen zijn neergelegd in de visie- en strategienota 'naar een gezamenlijke strategische toekomstagenda voor het Kolenspoor' die werd goedgekeurd door de desbetreffende gemeente- en provincieraden.
Er wordt eveneens een nieuwe, gedragen werkwijze binnen het strategisch project uitgewerkt tussen de verschillende stakeholders. In oktober 2017 werd een nieuwe werkwijze goedgekeurd in de ontwerpnota 'werkwijze binnen het strategisch project'. Deze nieuwe werkwijze werd vervolgens toegepast en verfijnd tijdens een workshop met een vijftigtal actoren rond het thema 'het Kolenspoor als innovatief mobiliteitsnetwerk'. In combinatie met de verkennende gesprekken heeft de workshop enerzijds geleid tot een gedeeld beeld over wat het Kolenspoor wel en niet zou moeten zijn vanuit het perspectief 'innovatief mobiliteitsnetwerk'. Anderzijds deed het samenbrengen van alle relevante actoren een positieve procesdynamiek ontstaan. Ten slotte werd een proces opgestart om een integraal 'streekbeleidsplan' omtrent innovatieve mobiliteit op te maken, dat ervoor moet zorgen dat er een concreet beeld gevormd wordt van hoe het Kolenspoor als drager kan fungeren van een duurzaam, slim en gelaagd mobiliteitsnetwerk en welke acties nodig zijn.
Als laatste werd sterk ingezet op de afstemming van relevante trajecten en projecten in functie van de toekomstvisie. De coördinatoren stemden regelmatig af met het landinrichtingsproject Roosterbeek-Mangelbeek, het herstructureringsproject Grindspoor en het City Project Kolenspoor. Ook het Beleidsplan Ruimte Limburg en drie LIRES-projectgebieden zijn relevant voor het strategisch project.
Meer informatie
Documenten:
- Eindrapport Kolenspoor (10.88 MB) (10.88 MB) "pdf"
- Artikel in tijdschrift 'Ruimte' (nr. 31) (3.6 MB) (3.6 MB) "pdf"
- Relance Beleidsplan Ruimte Vlaanderen: Kolenspoor
Coördinator:
Jeroen Bryon en Bert Smits
jeroen@tweeperenboom.be
bert@tweeperenboom.be