Diverse instrumenten kunnen – afhankelijk van het project –relevant zijn. Het kan gaan om instrumenten die voor deze fase specifiek voorzien zijn in het decreet betreffende complexe projecten zelf zoals het voorkooprecht, maar ook andere zoals de instrumenten voorzien in het decreet betreffende de landinrichting, financiële instrumenten zoals een vergoedingsregeling of tegemoetkoming en zaken die in convenanten of overeenkomsten kunnen worden vastgelegd. Het is belangrijk om in de processtructuur de nodige deskundigheid te voorzien om de inzet van deze instrumenten efficiënt te laten verlopen.
Afhankelijk van het project kunnen verschillende instrumenten in het kader van het grondbeleid aangewend worden. Vaak zal het immers nodig zijn om de nodige gronden te verwerven en/of te beheren alvorens kan gestart worden met de realisatie van het project.
In de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (titel II, hoofdstuk 6) is opgenomen dat ruimtelijke uitvoeringsplannen erfdienstbaarheden van openbaar nut kunnen doen ontstaan en eigendomsbeperkingen inhouden, met inbegrip van bouwverbod. In dat geval kan planschade verschuldigd zijn aan de (vorige) grondeigenaar. Anderzijds is het ook mogelijk dat een ruimtelijk uitvoeringsplan ten opzichte van het vroegere mogelijke gebruik van een grond een bepaalde meerwaarde doet genereren, bijvoorbeeld als landbouwgrond wordt bestemd tot bebouwbaar. De VCRO bepaalt voor welke bestemmingswijzigingen een planbatenheffing kan zijn verschuldigd. Omdat het projectbesluit inzake een complex project met een bestemmingswijziging kan en veelal zal gepaard gaan, zijn de bepalingen inzake planschade en planbaten – in de voorkomende gevallen – van overeenkomstige toepassing op de doorgevoerde bestemmingswijzigingen. Het decreet betreffende complexe projecten heeft daartoe met de artikelen 55 en 56 wijzigingen doorgevoerd aan de VCRO.
Actualisatie processtructuur in procesnota
Projectonderzoeksnota
Adviesverlening
Participatie
Afstemming verschillende onderzoeken
Actualisatie en activering financiële luik
Actualisatie en activering flankerend beleid
Inzetten van uitvoeringsinstrumenten
Synthesenota en voorontwerp projectbesluit
Overheid bevoegd voor (ontwerp) projectbesluit
Ontwerp projectbesluit
Openbaar onderzoek
Voorbereiden en doorlopen van gunningsprocedure
Afspraken en overeenkomsten
Projectbesluit
Verval projectbesluit